بهره ناچیز صنعت چاپ و نشر از بازار سرمایه

“افست”، یگانه پرچم‌دار صنعت چاپ و نشر در بازار سرمایه، شرکتی که ازسال‌ها قبل، با نماد چافست، سهام آن در معرض خرید و فروش معامله گران بازار سهام قرار داشت و همچنان هم تنها نماد فعال صنعت چاپ و نشر کشور در بازار سهام، محسوب می‌شود!

چابک آنلاین، مجید میرزاحیدری، شرکت ۶۵ ساله افست، در سال گذشته ۵۷ میلیون و ۸۱۸ هزار و ۳۲۳ جلد کتاب درسی دوره ابتدایی و ۶ میلیون و ۱۷۳ هزار و ۱۶۹ جلد مجله رشد و یک میلیون و ۱۱۳ هزار و ۴۱۱ جلد سایر محصولات تولید و توزیع کرده است.

ازتولید و توزیع به موقع کتاب‌های درسی دوره ابتدایی و مجلات رشد در سال تحصیلی، به عنوان مهم‌ترین تعهد این شرکت فعال در زمینه چاپ و نشر یاد می‌شود.

این شرکت در ۹ ماهه منتهی به انتهای خرداد ماه سال‌جاری، حدود ۲۶۱ میلیارد تومان درآمد عملیاتی داشته و سود خالص هرسهم این شرکت هم در دوره مذکور به ۲۶۳ ریال رسیده است.

درحال حاضر، ارزش بازار افست به نمایندگی از گروه انتشار، چاپ و تکثیر، حدود ۷۴۲ میلیارد تومان بوده که همین ارزش ناچیز، درصد سهم از بازار آن را به ۵ صدم درصد تقلیل داده است.

p/e گروه مذکور حدود ۸،۹ درصد بوده که از میانگین p/e بازار که ۵،۶ درصد بوده به مراتب بالاتر است.

در یک تصویر کلی، حجم معاملات این گروه در ۳۰ روز اخیر نسبت به ۲۰۰ روز گذشته ۲۶ درصد افت کرده و در مدت زمان شش ماهه گذشته هم ۲۶ درصد از ارزش بازار آن از دست رفته است.

این گروه چاپ ونشر با یک نماد، دارای نرخ بازده دارایی ۱۳ درصدی بوده که جایگاه خوبی در این زمینه ندارد و دوره وصول مطالبات آن هم در محدوده ۵۵ روز است.

صرفنظراز پرداختن به جزئیات بیشتر از این گروه، تنها شرکت فعال در حوزه چاپ و نشر در بازار سرمایه را ریسک‌هایی چون تغییرات غیرقابل پیش‌بینی نرخ ارز، مشکلات متعدد در واردات مواد اولیه، کاغذ و ماشین‌آلات و افزایش هزینه‌های تولید برای جبران عقب‌ماندگی‌های ناخواسته تهدید می‌کند.

اما برای درک بهتر حال و روز صنعت چاپ و نشر باید اندکی از دورتر به آن نگاه کرد تا تصویر واضح‌تری به تصویر کشیده شود.

درحال حاضر نزدیک به ۵ هزار و ۵۰۰ چاپخانه صنفی وصنعتی دارای مجوز از وزارت فرهنگ و ارشاد در کشور وجود دارد اما به نظر می‌رسد که تعداد واحد‌های فعال صنفی چیزی در حدود ۳۶۰۰ واحد باشد.

البته محسن یگانه، دبیر بیست و دومین جشنواره صنعت چاپ کشور وجود هرگونه قطعیت آمار درصنعت چاپ و نشر کشور را زیر سؤال برده و اعلام کرده که هیچ آمار قطعی، درست و مطمئنی در هیچ جای کشور در خصوص صنعت چاپ وجود ندارد!

به همین نسبت می‌توان گفت که دراین صنعت، آمار دقیقی از حجم تجارت و گردش مالی سالانه چاپ و نشر، میزان چاپ و نشر، تعداد چاپخانه‌های فعال و غیرفعال و میانگین عمردستگاه‌های چاپ در این صنعت وجود ندارد.

قدمت صنعت چاپ و نشر در ایران با تاریخ ایجاد نخستین چاپخانه دردوره قاجار گره خورده، زیرا نخستین چاپخانه درسال ۱۲۳۳هجری قمری توسط آقا زین‌العابدین تبریزی ایجاد شد.

در ابتدا تمام دستگاه‌های چاپ که به ایران آورده شدند، چاپ حروفی یا سربی بود، اما این نوع چاپ دارای اشکالاتی بود که راه را برای پیدایش چاپ سنگی هم هموار کرد.

البته با گذشت سال‌ها، پیشرفت‌های بسیاری هم در صنعت چاپ ایجاد شد. از شرکت سهامی چاپخانه دولتی ایران به عنوان یکی از قدیمی‌ترین والبته بزرگ‌ترین چاپخانه‌ها درکشور یاد می‌شود.

چاپخانه‌ای که فعالیت خود را درسال ۱۲۸۵ آغاز کرد اما با تبدیل آن به سازمان مستقل چاپخانه دولتی ایران به شرکت سهامی، از سال ۵۱ به فعالیت خود ادامه داد.

این شرکت اکنون وابسته به وزارت امور اقتصادی و دارایی است. فعالیت اصلی آن هم چاپ انحصاری اوراق بهادار و اوراق تحت نظارت دولت در حد مقدورات و انجام سفارشات چاپی وزارت امور اقتصادی و دارایی و مؤسسات دولتی است.

فعالیت این شرکت دولتی در سال گذشته ازمحل نشر اوراق بهادار، اوراق کنترله تحت نظارت دولت و اوراق متفرقه حدود ۴۸۸ میلیون و ۴۱۵ هزار و ۶۹۲ (برگ/قطعه/ جلد) بوده که درآمد آن هم از همین محل درسال گذشته ۱۹۳ میلیارد تومان بوده است. با این همه این شرکت در سال گذشته زیان‌ده بوده است.

به نظر می‌رسد که فعالیت فعلی شرکت سهامی چاپخانه دولتی ایران با ظرفیت اسمی آن یک فاصله معنادار دارد زیرا ظرفیت اسمی این شرکت دولتی، ۸۲۶ میلیون (برگ/جلد/قطعه) بوده، حال آنکه تولید واقعی اوراق بهادار آن در سال گذشته حدود ۱۶۹میلیون و ۳۵۶ هزار و ۹۹۸ (برگ/جلد/قطعه) بوده است.

خانه کتاب و ادبیات ایران درباره تعداد ناشران کشور گفته که در کشور بیش از ۲۲ هزار مجوز نشر وجود دارد، اما در سال گذشته حدود ۵ هزار ناشر فعال بوده‌اند، یعنی در یکسال حداقل، یک کتاب چاپ یا تجدید چاپ شده است.

از این جمله، می‌توان به درستی استنباط کرد که درسال گذشته کمتر از یک چهارم ناشران کشور فعال بوده‌اند.
اما چرا سهم صنعت چاپ و نشر در بازار سهام تا این حد ناچیزاست؟

صنعت چاپ و نشر را به درستی می‌توان یک صنعت راهبردی دانست که برآورد شده گردش مالی سالانه آن در محدوده یک هزار میلیارد تومان باشد.

ناگفته نماند که گردش مالی صنعت چاپ و نشر در بازار جهانی سال ۲۰۲۱ بدون بسته‌بندی ۸۳۰ میلیارد دلار بوده که از این مبلغ ۶۷۰ میلیارد دلار چاپ آنالوگ، ۱۶۰ میلیارد دلار بازار چاپ دیجیتال و ۴۷ میلیارد دلار هم مختص چاپ لیبل بوده است.

سهم ایران از بازار جهانی چاپ کمتر از ۴ درصد برآورد شده، درحالیکه سهم کشور ترکیه از بازار بین‌الملل چاپ و بسته‌بندی حدود ۴۶ درصد است.

با این حال، محمد علی کریمی ابرقویی، مدیرعامل چاپ و نشر سپه،از چاپخانه‌ها در ایران به عنوان گاراژهایی از دستگاه‌های چاپ فرسوده یاد کرده و گفته که به دلیل توجیه نبودن سهامداران شرکت‌های چاپخانه‌دار و نداشتن بنیاد قوی، آنها وارد بازار سهام نشده‌اند.

ناگفته نماند که همواره از صنعت چاپ کشور به عنوان یکی از صنایع پولساز یاد می‌شود که در آن چندان برندهای بزرگ بین‌المللی شکل نگرفته‌اند.

احمد ابوالحسنی، رئیس اتحادیه چاپخانه‌داران تهران هم، پیرامون سهم ناچیز صنعت چاپ و نشر از بازار سهام گفته است که این عدم حضور در بازار سهام برگرفته از دلایلی چون ناآگاهی فعالان صنعت چاپ و نشر از مزیت‌های شفافیت و تأمین مالی در بورس و عدم حمایت از صنعت چاپ از سوی دستگاه متولی بوده است.

به گفته وی، از یک هزار و ۲۰۰ چاپخانه موجود تهران دستکم ۴۰۰ چاپخانه در مقیاس بزرگ، ۴۰۰ چاپخانه درمقیاس متوسط و مابقی هم در مقیاس کوچک هستند که اگر هر چاپخانه فقط سه ماشین چاپ دراختیار داشته باشد معلوم است که میزان دارایی این مقدار چاپخانه تا چه میزان بزرگ و سنگین است.

بر اساس برآورد ابوالحسنی، گردش مالی هریک از ۴۰۰ چاپخانه بزرگ تهران به طور متوسط بین ۳۰ تا ۴۰ میلیارد تومان در هر ماه بوده، بنابراین این صنعت گردش مالی بسیار بالایی دارد و از لحاظ کیفیت یکی از صنایع پیشرو در منطقه خاورمیانه بوده اما سهم از بازار آن کمتر از ۵ درصد است!

وی یادآورشد که اتحادیه چاپخانه‌داران تهران برای افزایش حضور چاپخانه‌داران در بورس جلساتی را با هدف آشنایی بهتر آنها برگزار کرد اما با ریزش شاخص در سال ۹۹، همان عده اندک علاقه‌مند در بورس هم دچار بی‌میلی شدند.

درست یا غلط، صنعت چاپ و نشر در بازار سرمایه یکی ازضعیف‌ترین گروه‌های حال حاضر بورس بوده هر چند که این امر، نافی پیشرو بودن صنعت چاپ و نشر در حوزه‌های دیگر نیست.

از مواردی چون ناچیز بودن مشوق‌های صادراتی، بالا بودن دوره وصول مطالبات، فرسوده بودن ماشین‌آلات و رقابت‌های ناسالم و مبتنی بر نرخ‌شکنی به عنوان موانع این صنعت یاد می‌شود که عبور چاپ و نشر از آن اندکی سخت می‌نماید.

دلایلی که در کنار معضلات و ریسک‌های از پیش گفته، باعث شده تا قطره‌ای از دریای وسیع صنعت چاپ و نشر در بازار سهام حضور داشته باشد.

باید دید که نمایندگان صنعت چاپ و نشر کشور چه زمان قید دوری از بازار سرمایه را زده و برای حضور در تالار شیشه‌ای شفاف بورس چراغ سبز را نشان خواهند داد.